Παναγία Χαλκέων

Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, σχεδόν στη συμβολή των οδών Εγνατία και Αριστοτέλους, η Παναγία των Χαλκέων στέκει εντυπωσιακή, με το κοκκινωπό χρώμα των τούβλων της, εδώ και μια χιλιετία. Χτισμένη το 1028 από τον πρωτοσπαθάριο Χριστόφορο, τη σύζυγό του Μαρία και τα τέκνα Νικηφόρο, Άννα και Κατακαλή, όπως πληροφορεί η κτητορική επιγραφή, διατηρείται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση και αποτελεί ένα βυζαντινό κομψοτέχνημα, μέρος των σπουδαίων βυζαντινών μνημείων της πόλης.

Η ονομασία προέρχεται από το σημείο όπου ανεγέρθη, στην κεντρική αγορά της εποχής, όπου υπήρχαν εργαστήρια χαλκέων και καταστήματα χάλκινων αντικειμένων, κάτι που συμβαίνει ως τα σύγχρονα χρόνια. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί, διατηρώντας την τοπωνυμική της ονομασία («Καζαντζιλάρ τζαμί», δηλαδή τζαμί των καζαντζήδων/χαλκέων).

Ο τύπος του ναού είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, χαρακτηριστική εκκλησιαστική αρχιτεκτονική τη βυζαντινή εποχή της Μακεδονικής δυναστείας. Οι τοιχογραφίες της δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την κατασκευή αλλά και σε μεταγενέστερα χρόνια, κάποιες από τις οποίες διασώζονται. Είναι γνωστή και ως «Κόκκινη Εκκλησία» για την εξωτερική της όψη, τη γεμάτη καμάρες και παραστάδες, ενώ στο εσωτερικό έχει σωθεί μεγάλο μέρος της διακόσμησης με σκαλιστά μάρμαρα και νωπογραφίες.