Άγιος Νικόλαος του Ορφανού

Ο Άγιος Νικόλαος του Ορφανού, μετόχι της Μονής Βλατάδων, είναι ένα μικρό μυστικό κοντά στα ανατολικά τείχη, στην Άνω Πόλη. Λόγω της θέσης ανάμεσα στις οικίες αλλά και της όμορφης, περιποιημένης περιβόλου του, είναι πιθανό να περάσει απαρατήρητος από τον διαβάτη, αλλά στο εσωτερικό του διαθέτει κάποια από τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά επιτεύγματα της βυζαντινής αγιογραφίας. Ο βυζαντινός ναός χτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα και αποτελούσε καθολικό Μονής, με πιθανό ιδρυτή τον Σέρβο βασιλιά Μιλιούτιν.

Ο σημερινός ναός, ένα μονόχωρο ξυλόστεγο κτίσμα με περίστωο που απολήγει σε δύο παρεκκλήσια στα ανατολικά, διατηρεί εξαιρετικές τοιχογραφίες, που θεωρούνται από τις πιο πλήρεις και εντυπωσιακές βυζαντινές απεικονίσεις στη Θεσσαλονίκη. Όπως και το μαρμάρινο τέμπλο με τον γραπτό διάκοσμο, χρονολογούνται στα χρόνια κατασκευής του ναού. Ο Άγιος Νικόλαος του Ορφανού (γνωστός και ως Άγιος Νικόλαος των Ορφανών) αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενώ καλλιτεχνικά θεωρείται ως αντιπροσωπευτικό δείγμα ζωγραφικής της παλαιολόγειας αναγέννησης.