Βυζαντινό Φρούριο Γυναικόκαστρο

Πάνω από το Παλαιό Γυναικόκαστρο είναι χτισμένο, στις αρχές του 14ου αιώνα, το βυζαντινό κάστρο «Αβρέτ-Ισάρ» ή «Γυναικόκαστρο». Η σπουδαιότητα του σημείου, πάνω στον λόφο ώστε να εποπτεύει την κοιλάδα του Κιλκίς και το πέρασμα ανάμεσα στους ποταμούς Γαλλικό και Αξιό, το κατέστησαν πολύ σημαντικό προμαχώνα επί αιώνες και για κάθε πολιτισμό που πέρασε τις πύλες του. Προστάτευε τους κατοίκους της περιοχής αλλά και της πόλης της Θεσσαλονίκης, 45 χιλιόμετρα νοτιότερα, ενώ χρησίμευε και για την ασφαλή αποθήκευση της σοδειάς.

Η ονομασία του οφείλεται σε δύο ενδεχόμενα, ένα εκ των οποίων έχει σχέση με τη σύζυγο διοικητή που είχε αναλάβει τη φύλαξή του και το άλλο με λαϊκό θρύλο. Σε κάθε περίπτωση, αποτελούσε σημαντικό φρούριο, με εξωτερική περίβολο τειχών 614 μέτρων, ενισχυμένη κατά διαστήματα με ορθογώνιους και ημικυκλικούς πύργους. Εσωτερικά ήταν χτισμένη η ακρόπολη, με ξεχωριστή οχύρωση και ο διώροφος, τετραγωνικός πύργος της είναι σήμερα το καλύτερα σωζόμενο μέρος του κάστρου.

Η περίοδος ανέγερσης, στη θέση παλαιότερης οχύρωσης, τοποθετείται στα 1328-1341, στην Παλαιολόγεια βυζαντινή περίοδο 1328-1341, από τον Ανδρόνικο Γ΄ και ήδη από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του έπαιξε σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της εμφύλιας διαμάχης στο Βυζάντιο, έως την παρακμή του κατά τον 17ο αιώνα.