Βαρόσι Έδεσσας

Το Βαρόσι, η συνοικία της Έδεσσας, είναι η πρώτη χριστιανική συνοικία που δημιουργήθηκε ως εξέλιξη του βυζαντινού οικισμού που αναπτύχθηκε στον χώρο της ακρόπολης και της αρχαίας πόλης.

Το 1944 οι Γερμανοί έκαψαν το μεγαλύτερο μέρος της συνοικίας, επειδή λόγω της θέσης της χρησίμευε ως κέντρο των αντιστασιακών. Το 1983 κηρύχθηκε παραδοσιακός οικισμός, ενώ πρόσφατα έχει γίνει αποκατάσταση των σπιτιών, βασισμένη σε μελέτη που βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα σπίτια που σώζονται στο Βαρόσι χρονολογούνται στον 19ο αιώνα και αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της παραδοσιακής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Οι περισσότερες κατοικίες είναι λαϊκές, υπάρχουν όμως και αρχοντικά. Συνήθως είναι διώροφα κτίσματα, με προεξοχές, ανοιχτό καλυπτόμενο εξώστη και κεραμοσκεπή. Στο εσωτερικό τους διαθέτουν αυλή, ενώ γύρω από τις αυλές οργανώνονται οι ημιυπαίθριοι χώροι, τα χαγιάτια. Αξιόλογα αρχοντικά στο Βαρόσι που πρέπει να αναφερθούν είναι η οικία Γιούσμη, όπου στο εσωτερικό του σπιτιού υπάρχει σηροτροφείο, το αρχοντικό Βαλάσα, που στο εσωτερικό του υπάρχει ιδιωτικό παρεκκλήσι, καθώς και η οικία Τσάμη.

Το Βαρόσι είναι χτισμένο πάνω στα αρχαία τείχη και την ακρόπολη («Κάστρο των Βοδενών») της Έδεσσας, με συνέπεια να έχει σπουδαία θέα στον κάμπο. Η βόλτα στη συνοικία, που έχει κηρυχθεί διατηρητέα, είναι από μόνη της ένα ταξίδι στον χρόνο, αλλά η ομορφιά και η μοναδικότητα των σπιτιών, που ξεχωρίζουν από την υπόλοιπη σύγχρονη πόλη, μπορεί να θεωρηθεί από μόνη της ένα αξιοθέατο.