Nαός Αγίου Παντελεήμονα Θεσσαλονίκης

Στη συμβολή των οδών Αρριανού και Ιασωνίδου, λίγα μέτρα πάνω από την Εγνατία, διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα. Η εκκλησία αποτελεί το καθολικό της παλαιότερης μονής της Θεοτόκου Περιβλέπτου («μονής του κυρ Ισαάκ») και χρονολογείται στα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα. Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, η μονή είχε διατελέσει ως πνευματικό κέντρο της εποχής και είναι συνδεμένη με τη συγγραφική και διδακτική δραστηριότητα του Θωμά Μαγίστρου και του Ματθαίου Βλάσταρη, σημαντικών λόγιων ελληνιστών της πόλης.

Ο ναός είναι χαρακτηριστικό δείγμα της παλαιολόγειας αρχιτεκτονικής που χαρακτήρισε τους ναούς της πόλης κατά την εποχή της ίδρυσής του, με περισσότερους του ενός τρούλλους, στοά και παρεκκλήσια. Διατηρεί τον αρχικό του ζωγραφικό διάκοσμο σε αρκετά σημεία, καθώς και τοιχογραφίες στην τεχνοτροπία της εποχής. Aνήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλλο και περίστωο, ενώ ένας δεύτερος τρούλλος επιστέφει στον νάρθηκα, ενώ δύο παρεκκλήσια σχηματίζονται στο ανατολικό πέρας των πλαγίων στοών.

Η ονομασία είναι μεταγενέστερη της ίδρυσης και η κύρια εκδοχή αναφέρει πως προέρχεται από το ομώνυμο παρεκκλήσι του γειτονικού ναού της Παναγούδας, όπου είχαν μεταφερθεί τα σκεύη του ναού όταν μετατράπηκε από τους Τούρκους σε τζαμί («Ισακιγιέ Τζαμί»), στα μέσα του 16ου αιώνα. Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα, παρά την κοντινή του απόσταση από τον κύριο οδικό άξονα του κέντρου της πόλης, είναι μια νησίδα ηρεμίας και πνευματικής ανάτασης, ως προσκύνημα ή ως τόπος ξεκούρασης. Έχει κηρυχθεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.