Λευκός Πύργος

Το συμβολικότερο ιστορικό αξιοθέατο της Θεσσαλονίκης, ο Λευκός Πύργος της, χτίστηκε τον 15ο αιώνα. Αρχικά αποτελούσε έναν από τους τρεις πύργους της βυζαντινής οχύρωσης της πόλης, το ανατολικό άκρο των θαλάσσιων τειχών, στη θέση του οποίου χτίστηκε ο Πύργος που παραμένει ως σήμερα στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Έχει κυκλικό σχήμα και ύψος 33,90 μέτρα.

Είναι κτισμένος με πέτρες, κονίαμα και μερική χρήση πλίνθων, ενώ στις επάλξεις, στην οροφή της εισόδου και του ισογείου και στην καμάρα του κλιμακοστασίου μόνο με πλίνθους. Στο πέρασμα του χρόνου αναφέρεται με διάφορες ονομασίες: «Πύργος του Λέοντος» τον 16ο αιώνα και «Πύργος της Καλαμαρίας» τον 18ο, ενώ στον 19ο αιώνα τον βρίσκουμε με δύο ονομασίες, ανάλογα με τη χρήση που είχε: «Πύργος των Γενιτσάρων» και «Πύργος του Αίματος» («Κανλή Κουλέ»), όταν έγινε φυλακή και τόπος εκτέλεσης καταδίκων. Ο ιστορικός Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου το 1888, στο βιβλίο του για μνημεία της πόλης, τον αποκαλεί «Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», όπου έσφαζαν τους θανατοποινίτες στον εξώστη του, με το αίμα να βάφει τους τοίχους του, ενώ βολή τηλεβόλου από τα δυτικά της πόλης σήμαινε την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Το 1883, με διαταγή του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’, ο Πύργος ασπρίζεται και του δίνεται η ονομασία Λευκός («Μπεγιάζ Κουλέ»).

Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912 και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος, ο Πύργος είχε διάφορες χρήσεις. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας όροφος χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη των αρχαιοτήτων από τις ανασκαφές που έκανε η αρχαιολογική υπηρεσία της Στρατιάς της Ανατολής. Στους χώρους του φιλοξενήθηκαν η αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και συστήματα ναυτοπροσκόπων.

Το 1983 ο Πύργος παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ακολούθησε συντήρηση, αναστήλωση και διαμόρφωση του χώρου του για τον εορτασμό των 2.500 χρόνων της πόλης. Ο Λευκός Πύργος διαθέτει ισόγειο και έξι ορόφους, είναι επισκέψιμος και από το 2008 φιλοξενεί μόνιμη έκθεση που αφορά τη Θεσσαλονίκη από την εποχή της ίδρυσής της το 316/15 π.Χ. μέχρι τις μέρες μας.