Μετόχι Κριτζιανών

Στη θέση «Κριτζιανά», ανάμεσα στην Επανομή και τη Νέα Ηράκλεια, βρίσκονται τα απομεινάρια του φρουριακού συγκροτήματος που είχε κατασκευαστεί τον μεσαίωνα στο Μετόχι της Αγίας Αναστασίας. Το σημείο είναι επιλεγμένο ώστε να μην είναι ορατό από τη θάλασσα αλλά να επιβλέπει την περιοχή, καθώς η πειρατεία την εποχή της ανέγερσης ήταν διαδεδομένη. Τη χρονιά που χτίστηκε το φρούριο, ο πειρατής Μπαρμπαρόσα είχε τρομοκρατήσει την περιοχή με 18 πλοία.

Σύμφωνα με την επιγραφή, η οχυρωματική κατασκευή οικοδομήθηκε το 1530 και περιλάμβανε εξωτερικά τείχη σε πεντάπλευρη περιμετρική διάταξη. Ο κεντρικός, τετραγωνικός πύργος, που χρησίμευε για την αποθήκευση της σοδειάς και ως τελευταία άμυνα των κατοίκων σε περίπτωση επίθεσης, ήταν διώροφος και έφτανε σε ύψος περίπου 10 μέτρων. Στον οικισμό υπήρχε εκκλησία, κελιά, φούρνος, μαγειρείο και αχυρώνας.

Το Μετόχι είναι το μοναδικό σωζόμενο τμήμα του μεσαιωνικού οικισμού των Κριτζιανών. Διατηρούνται αρκετά τμήματα των κτιρίων και στα 1976 και 1986-1987 πραγματοποιήθηκαν στερεωτικές εργασίες. Η πρόσβαση είναι ελεύθερη, μέσω του παλαιού δρόμου Θεσσαλονίκης-Κασσάνδρας, στο ύψος του Μεσημεριού.