Μονή Ξηροποτάμου

Μία από τις αρχαιότερες μονές του Αγίου Όρους είναι η Μονή Ξηροποτάμου, χτισμένη σε υψόμετρο 200 μέτρων, κοντά στο λιμανάκι της Δάφνης στη δυτική ακτή της χερσονήσου. Ιδρύθηκε από τον όσιο Παύλο (Ξηροποταμινό), γιο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ραγκαβέ, στα τέλη του 10ου αιώνα και άκμασε τους πρώτους αιώνες λειτουργίας της χάρη στην οικονομική ενίσχυση από τους Παλαιολόγους και κατόπιν από Σέρβους ηγεμόνες.

Κατά την ιστορική της διαδρομή, η Μονή γνώρισε μεγάλες περιόδους ακμής αλλά και καταστροφές, τόσο από πειρατικές επιδρομές όσο και πυρκαγιές, με κυριότερες αυτές του 1280 και του 1507. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση, όταν χτίστηκε και το χαρακτηριστικό της Καθολικό (1761-1763), το οποίο προσφέρει στον επισκέπτη εντυπωσιακές τοιχογραφίες από τους αγιογράφους Κωνσταντίνο, Αθανάσιο και Ναούμ της Κορυτσάς καθώς και περίπου 200 φορητές εικόνες.

Η Μονή φυλάσσει το μεγαλύτερο κομμάτι Τίμιου Ξύλου στον κόσμο, μήκους 31 εκατοστών και με ορατή μία οπή από καρφί. Επίσης, σημαντικό κειμήλιο αποτελεί ο δίσκος της Πουλχερίας, δωρεά της ίδιας της αυτοκράτειρας, ενώ στο σκευοφυλάκιο βρίσκονται ιερά λείψανα των 40 Μαρτύρων, στους οποίους είναι αφιερωμένη η Μονή, τέσσερις επισκοπικές ράβδοι από ήλεκτρο, χρυσοκέντητα άμφια και λειτουργικά σκεύη, τμήμα από το Ακάνθινο Στεφάνι και μέρος από τα δώρα των Μάγων. Η βιβλιοθήκη διαθέτει 20 περγαμηνές και συνολικά 409 χειρόγραφα, καθώς και περισσότερα από 4.000 βιβλία.

Από τα συνολικά δεκαέξι παρεκκλήσια της Μονής, τα επτά βρίσκονται εντός του κτιριακού συγκροτήματος και τα πέντε από αυτά είναι αγιογραφημένα. Η Μονή εορτάζει στις 9 Μαρτίου τη μνήμη των 40 Μαρτύρων.